W skład spadku po zmarłym wchodzą także długi, których wartość niekiedy może być większa niż pozostawiony przez spadkodawcę majątek. By oszczędzić sobie problemów związanych z długami spadkowymi, spadkobiercy najczęściej decydują się na odrzucenie spadku. Praktyka jednak pokazuje, że spadkobiercy nie zdają sobie sprawy jak odrzucenie spadku przekłada się na sytuację ich małoletnich dzieci. Należy pamiętać, że aby uchronić małoletnie dziecko przed długami spadkowymi, należy dodatkowo złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w jego imieniu. Do tego jednak potrzebna jest zgoda Sądu.
Zgoda na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego
W przypadku gdy spadkobierca odrzuci spadek, traktowany jest tak jakby nie dożył on otwarcia spadku. Co to oznacza w praktyce? Odrzucenie spadku przez spadkobiercę powoduje, że do spadku powołani zostają jego zstępni, czyli dzieci a w dalszej kolejności wnuki. Aby zstępni spadkobiercy odrzucającego spadek nie dziedziczyli po zmarłym, również muszą złożyć takie oświadczenia.
Sytuacja nieco się komplikuje, gdy zstępny (dziecko, wnuk) osoby odrzucającej zadłużony spadek jest małoletni, bowiem w takim przypadku to sąd opiekuńczy musi udzielić zgody na złożenie takiego oświadczenia. Zgoda sądu na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego jest niezbędna ponieważ złożenie takiego oświadczenia traktuje się jako czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka sprawowanego przez rodziców.
Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego
Proces odrzucenia spadku w imieniu małoletniego można podzielić na trzy etapy:
- odrzucenie spadku przez rodzica powołanego do dziedziczenia (od tego momentu do dziedziczenia powołani zostają zstępni rodzica odrzucającego spadek),
- złożenie wniosku do sądu opiekuńczego o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka,
- złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka przed sądem lub notariuszem – gdy sąd udzieli zezwolenia na złożenie takiego oświadczenia.
Wniosek o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego
W pierwszej kolejności warto podkreślić, że określenie „wniosek o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego” stanowi duże uproszczenie, bowiem w istocie chodzi o wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka. Wniosek składa się do sądu rejonowego właściwego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania małoletniego dziecka, które co do zasady powinno być tożsame z miejscem zamieszkania co najmniej jednego z rodziców.
Jak napisać uzasadnienie do wniosku o odrzucenie spadku przez małoletniego?
W pierwszej kolejności należy opisać w jaki sposób małoletni został powołany do spadku (kto pierwotnie został powołany do dziedziczenia, kto odrzucił spadek, itd.). Co istotne, w trakcie postępowania o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego Sąd przede wszystkim bada, czy odrzucenie spadku będzie zgodne z interesem dziecka. Dlatego też, w treści uzasadnienia należy wykazać, że złożenie wniosku podyktowane jest właśnie interesem małoletniego. W tym celu trzeba opisać kwestię długów spadkowych, a także – w miarę możliwości – udokumentować chociażby część tych długów (np. poprzez załączenie do wniosku wezwań do zapłaty lub pism od komornika). Warto także załączyć do wniosku oświadczenia o odrzuceniu spadku złożone przez innych spadkobierców (jeśli występują).
Opłata sądowa za wniosek o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego
Opłata sądowa od wniosku wynosi 100 zł. Warto pamiętać, że potwierdzenie jej uiszczenia należy załączyć do pisma składanego w sądzie. Do wniosku należy także dołączyć odpis aktu zgonu spadkodawcy, odpis aktu urodzenia dziecka oraz oświadczenie o odrzuceniu spadku, które złożył rodzic będący spadkobiercą. Dzięki temu sąd będzie miał możliwość ustalenia, że małoletni znajduje się w kręgu dziedziczenia po zmarłym.
Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego przez jednego rodzica
O ile w sytuacji, gdy władza rodzicielska przysługuje jednemu z rodziców powyższe zagadnienie nie budzi wątpliwości, o tyle w przypadku gdy władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, warto pamiętać o jednej rzeczy. Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego Sąd opiekuńczy udziela zezwolenia na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego dziecka na wniosek jednego z rodziców po wysłuchaniu drugiego. Co istotne, kwestia tego który z rodziców odrzucił spadek nie ma znaczenia w kontekście uprawnień do złożenia takiego wniosku. Dlatego też nie ma potrzeby, aby wniosek składało obojga rodziców, bowiem rodzic który takiego wniosku nie złoży i tak będzie wysłuchany przez Sąd. Jeśli mimo to rodzice chcą wspólnie wystosować pismo do Sądu, warto w jego treści zgłosić wniosek o wydanie zezwolenia na odrzucenie spadku tylko dla jednego rodzica. Jest to szczególnie istotne w kontekście dalszego przebiegu sprawy. Jeśli Sąd udzieli zgody na odrzucenie spadku obojgu rodzicom, dla złożenia takiego oświadczenia konieczna będzie obecność ich obojga. W sytuacji, gdy Sąd udzieli zgody jednemu rodzicowi, będzie on mógł złożyć takie oświadczenie przed sądem lub notariuszem samodzielnie, co stanowi dużo prostsze rozwiązanie.
Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego – o co pyta sąd?
Wyżej wspomniano, że w trakcie postępowania o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego Sąd przede wszystkim bada, czy odrzucenie spadku będzie zgodne z interesem dziecka. Dlatego też należy przygotować się na pytania odnośnie tego co wchodzi w skład spadku (w tym wysokość długów) oraz przyczyn, dla których rodzice chcą odrzucić spadek w imieniu dziecka.
Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego w sądzie
W kontekście odrzucenia spadku w imieniu małoletniego warto pamiętać o terminie do złożenia takiego oświadczenia. Zgodnie z ogólną zasadą, termin na odrzucenie spadku wynosi 6 miesięcy od dnia, kiedy spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Ponieważ dziecko do 18-tego roku życia ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, a zarząd jego majątkiem sprawują rodzice, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym to właśnie rodzic dowiedział się o powołaniu jego dziecka do spadku. Zwykle takim dniem będzie data odrzucenia spadku przez rodzica. Co istotne, złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na odrzucenie spadku zawiesza bieg tego terminu do złożenia takiego oświadczenia. Innymi słowy, od dnia złożenia wniosku do czasu rozpoznania sprawy przez sąd, termin do złożenia oświadczenia nie biegnie.
Wniosek o odrzucenie spadku przez małoletniego
Podkreślić należy, że udzielenie przez Sąd zezwolenia na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego nie jest równoznaczne z odrzuceniem spadku. Jak wyżej już wspomniano, na odrzucenie spadku w imieniu dziecka składa się także złożenie stosownego oświadczenia. Dysponując już prawomocnym postanowieniem Sądu, trzeba udać się do notariusza w celu złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku lub wystąpić do sądu z wnioskiem o odebranie ustnego oświadczenia o odrzuceniu spadku. Dopiero po złożeniu oświadczenia można mówić o skutecznym odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego.
Odrzucenie spadku przez małoletniego po terminie
Po upływie terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, z mocy prawa dochodzi do dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza. W uproszczeniu można powiedzieć, że spadkobierca w ramach tej formy dziedziczenia nie dozna straty finansowej, bowiem ponosi on odpowiedzialność za długi spadkowe, ale tylko do wartości aktywów zmarłego określonej w ramach wykazu inwentarza lub spisu inwentarza. Choć w teorii nie brzmi to źle, to w praktyce taka forma dziedziczenia wiąże się z większym zakresem obowiązków, ponieważ spadkobierca do momentu wyczerpania wartości aktywów musi spłacać zadłużenia po zmarłym. Gdy spadkobierca jest małoletni, obowiązki te obciążają rodziców, którzy sprawują zarząd jego majątkiem.
Jak zrzec się spadku w imieniu dziecka?
Wyżej opisana procedura dotyczy odrzucenia spadku – jest to rozwiązanie pozwalające uwolnić się od długów spadkodawcy, lecz jak sama nazwa wskazuje – dopiero po jego śmierci. Chcąc uniknąć rozbudowanego procesu jakim jest odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, warto rozważyć także zawarcie z przyszłym spadkodawcą umowy o zrzeczenie się dziedziczenia. Zrzeczenie się dziedziczenia w odróżnieniu do odrzucenia spadku następuje w ramach umowy między spadkobiercą ustawowym, a przyszłym spadkodawcą. Warto przy tym wspomnieć, że jest to jedyna umowa uregulowana prawnie, która dotyczy przyszłego spadku. Co jednak najważniejsze, zrzeczenie się dziedziczenia w przeciwieństwie do odrzucenia spadku swoimi skutkami co do zasady obejmuje także zstępnych osoby, która zrzeka się „praw do spadku”. Takie rozwiązanie pozwala zatem uchronić małoletnie dzieci przed długami spadkodawcy i uniknąć postępowania sądowego. Dlatego też mając wiedzę o licznych długach przyszłego spadkodawcy, umowa ta może stanowić dużo korzystniejsze rozwiązanie. W celu jej zawarcia należy udać się do notariusza.
